به گزارش خبرگزاری «حوزه» حجت الاسلام و المسلمین عبد الرحیم سلیمانی بهبهانی، رئیس پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی دفتر تبلیغات، در گفت و گویی دست آوردهای سال جاری این پژوهشکده و برنامه های سال آینده، را تشریح کرده است:

تاریخچه ای کوتاه از پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی را بفرمایید.

تأسیس ایــن پژوهشکده، حاصل تجربــه بیست سال تلاش مستمــر دفتر تبلیغــات اسلامی در عرصــه‏ اطلاع‌رسانی دینـی است. در این مدت، معاونت پژوهشی دفتر فعالیت‏های متعددی را در عرصه مدیریت اطلاعات و فناوری ‏اطلاعات و ارتباطات ( ICT) سامان داد كه تأسیس پایگاه‏های بلاغ و شارح، تولید نرم‌افزارهای مختلف، تدوین اصطلاح‌نامه ‏های علوم اسلامی، فرهنگ‏های مستند علوم، طراحی كتابخانه دیجیتالی اسلامی از آن جمله است. از سوی دیگر، ضرورت یك پژوهشکده تخصصی برای مدیریت اطلاعات و مدارك علمی اسلامی احساس می‏شد، که در ساختار جدید دفتر، این پژوهشکده عهده‌ دار انجام چنین مسئولیت ‏خطیری گردیده است. که با توجه به ظرفیت‌های بالای خود توانست طی سالیان اخیر به دستاوردهای چشمگیری در حوزه دانش اسلامی دست یابد. در حال حاضر این پژوهشکده با داشتن 7 عضو هیات علمی، 4 محقق رسمی، 20 محقق پروژه ای، 16 مدیر و کارشناس؛ بیش از 30 پروژه علمی در حوزه های مأموریتی خود را در حال انجام دارد.

مهمترین اهداف و محورهای اصلی پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی خصوصا در سالجاری چه بوده است؟

* در بخش اهداف موارد زیر را می توان نام برد:

1) تدوین و تكمیل اصطلاح‏نامه‏ های علوم اسلامی و فرهنگ‏ های مستند علوم به عنوان چهارچوب وپایه اساسی اطلاع‌رسانی نوین دینی ؛

2) بازشناسی منابع و مدارك اسلامی و حوزه‏ های وابسته (مكتوب، صوتی، تصویری و...) و معرفی‏ آنها در قالب‏های علمی و استاندارد ؛

3) سامان‌دهی و طبقه‏ بندی اطلاعات دینی و تولید محتوای قابل عرضه در عرصه فناوری اطلاعات‏ و ارتباطات؛

4) شناسایی جدیدترین استانداردهای علمی و فنون اطلاع‌رسانی و به كارگیری آنها در عرصه اطلاع‏ رسانی دین‌پژوهی.

* در بخش  وظایف کلی پژوهشکده نیز موارد زیر قابل ذکر است:

1) مطالعه و پژوهش پیرامون نحوه تهیه و فراهم آوری اطلاعات و مدارك اسلامی؛

2) مطالعه و پژوهش پیرامون روش های سازماندهی و طبقه بندی اطلاعات و مدارك و چگونگی به كارگیری آنها در حوزه علوم اسلامی

3) مطالعه و پژوهش پیرامون روش های اشاعه اطلاعات و مدارك اسلامی با استفاده از فن آوری های مناسب و خدمات كتابخانه ای؛

4) تدوین خط مشی واحد در زمینه مدیریت اطلاعات اسلامی و مدیریت دانش در مراكز اطلاع رسانی اسلامی ؛

5) طراحی و ایجاد پایگاه های اطلاعاتی پیوسته و ناپیوسته در حوزه علوم اسلامی؛

6) فراهم نمودن امكانات مناسب مبادله اطلاعات و مدارك اسلامی برای مراكز اطلاع رسانی اسلامی؛

7) تهیه و تدوین منابع مرجع مورد استفاده در مدیریت اطلاعات اسلامی نظیر: اصطلاح نامه ها، فرهنگ نامه ها و .....؛

8) تهیه و انتشار الكترونیكی منابع هسته اسلامی؛

9) نیاز سنجی اطلاعاتی پژوهشگران حوزه علوم اسلامی و تامین نیازهای اطلاعاتی آنها؛

10) طراحی و ایجاد كتابخانه دیجیتالی؛

11) طراحی و ایجاد نظام های ذخیره و بازیابی اطلاعات دانش – مدار؛

12) فراهم آوردن امكاناتی برای تسهیل و تسریع دسترسی به اطلاعات اسلامی؛

13) حمایت از پژوهش و توسعه با فراهم آوری امكان شناسایی و گزینش اطلاعات مفید مورد نیاز حوزه علوم اسلامی؛

14) حمایت و پشتیبانی پایگاه های اطلاعاتی ایجاد شده توسط واحدهای تابعه مركز؛

15) طراحی، ایجاد، توسعه و پشتیبانی سایت های اینترنتی و شبكه­ های اطلاع رسانی اسلامی.  تدوین اصطلاح نامه جامع علوم اسلامی را می‌توان مهم‌ترین مأموریت پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی دانست، تا کنون تدوین اصطلاح‌نامه در برخی از حوزه‌های علوم اسلامی توسط این پژوهشکده انجام شده که مورد تأیید سازمان فرهنگی یونسکو نیز قرار گرفته است. البته در کنار تولید اصطلاح نامه، تهیه و تدوین فرهنگنامه های مستند علوم اسلامی و نمایه سازی و فهرست نویسی منابع علوم اسلامی بر اساس اصطلاحنامه های تالیفی پژوهشکده نیز از دیگر فعالیتهای محوری این مجموعه است.

با توجه به اهمیت فضای مجازی و تاکیدات مقام معظم رهبری در این حوزه، آیا پژوهشکده در این موضوع ورود کرده است؟

با توجه به سنخ فعالیت های این پژوهشکده، بیشترین بروندادهای علمی آن، در بستر فضای مجازی است. سایت پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی (www.islamicdoc.org) که برگزیده ششمین جشنواره وب ایران نیز شد، در حقیقت نقش یک پورتال فعال و پویا را داراست که سامانه های متنوعی را پشتیبانی میکند؛ مواردی مثل کتابخانه دیجیتالی، ویکی علوم اسلامی، پایگاه پایان نامه های حوزوی، پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی و نشریه الکترونیکی مدیریت دانش اسلامی در این سایت قابل استفاده پژوهشگران است. به طور نمونه، درگاه کتابخانه دیجیتالی پژوهشکده در یکسال اخیر با بیش از دوهزار رکورد افزایش به بیش از 107000 رکورد منابع که 14108 رکورد آن الکترونیکی (اعم از کتب، مقالات و پایان نامه) براساس فهرست نویسی توصیفی و تحلیلی – موضوعی مبتنی بر اصطلاح نامه های تدوین شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی ساماندهی شده است، که از این تعداد،  حدود 27600 عنوان کتاب، بیش از 73000 پایان نامه ( 51366 پایان نامه دانشگاهی، 12326 پایان نامه حوزوی و 9459 پایان نامه کشورهای اسلامی) بوده و از طریق سایت پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی به آدرس www.islamicdoc.org و یا با آدرس مستقیم www.dl.islamicdoc.org در دسترس علاقه مندان می‌باشد.کانال تلگرامی کتابخانه دیجیتالی نیز با آدرس         https://telegram.me/dl_islamicdoc_comجهت اطلاع رسانی برخط این سامانه، فعالیت دارد.

آیا جهت فرهنگ سازی و آشنایی محققان و ارتقای کیفی فعالیتهای محوری پژوهشکده،  از ابزاری مثل کرسی های نقد و کارگاه های علمی استفاده شده است؟

پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی از سال 1371 تا کنون با هدف فرهنگ‌سازی و آشنایی طلاب با کارکردهای اصطلاحنامه و سایر فعالیت های پژوهشکده، تعداد زیادی کارگاه و نشست علمی در مدارس و مؤسسات حوزوی برگزار کرده است که در سال جاری، موارد زیر برگزار شده است :

رونمایی از پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی- 3/2/96

کرسی اصطلاحنامه ها و تبدیل آن به آنتولوژی – 15/06/96

ابزارها در آموزش مجازی - نقش بانکهای اطلاعاتی و کتابخانه دیجیتال – 22/7/96

مدیریت اطلاعات علوم اسلامی با دکتر الله بخش – 23/7/96

کارگاه مدیریت اطلاعات مبتنی بر اصطلاحنامه در یازدهمین نمایشگاه رسانه های دیجیتال تهران – 24/08/96

نقد استانداردهای سازماندهی اطلاعت در پایگاه کتابخانه های دفتر تبلیغات اسلامی – 24/10/96

رونمایی از فرهنگ موضوعات و چکیده آثار شهید مطهری – 18/11/96

استانداردهای نوین سازماندهی اطلاعات (1) اف آر بی آر و الگوهای وابسته و امکان پیاده‌سازی در پایگاه‌ کتابخانه‌های دفتر تبلیغات اسلامی – 16/12/96

 در زمینه  نشر آثار، پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی  چه برنامه ای دارد؟

علاوه بر نشر آثار پژوهشکده در بستر فضای مجازی، از سال 1376 تا کنون 22 اثر به صورت کاغذی منتشر شده است. از این میان، فرهنگنامه اصول فقه کتاب برگزیده «سیزدهمین کتاب فصل»، و اصطلاحنامه علوم حدیث، به عنوان اثر برگزیده «کتاب سال حوزه» معرفی شده است. جدیدترین اثر این پژوهشکده، کتاب «فرهنگنامه علوم قرآنی» است که در آبان ماه سال 94 توسط حضرت آیة الله صافی گلپایگانی رونمایی شد. این کتاب، مورد توجه علما و فرهیختگان قرار گرفته است و مقام برتر چهارمین همایش و جشنواره دوسالانه ارتقای کیفیت محصولات و فعالیت‌های فرهنگی را در سال 96 کسب کرد. انتشار «اصطلاح نامه کلام جدید» و «اصطلاح نامه فقه» در حوزه نشر مکتوب، و فرهنگنامه علوم اسلامی در سایر حوزه‌ها، و همچنین نمایه سازی منابع علوم اسلامی و فهرست نویسی پایان نامه های حوزوی و به روز رسانی اصطلاحنامه های موجود در حوزه نشر دیجیتال از پیش بینی های پژوهشکده برای سال آینده است.

برنامه های راهبردی پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی چیست؟

گروه پژوهشی تدوین سازمان‌های دانش، در 6 برنامه کلی زیر ادامه کار خواهد داد:

• انتشار اصطلاح‌نامه حقوق جزای اختصاصی و عمومی در قالب نرم افزار و پایگاه و کتاب
• اهتمام اصلی به آماده سازی فرهنگنامه منطق و فرهنگنامه کلام قدیم (ویرایش اول آنها) است.
• اتمام برنامه های قطبی مثل نمایه آثار مکتوب صداقت
• تصویب اصطلاحات پیشنهادی در آثار نمایه شده
• شناسایی و جذب نیروهای مستعد
• رفع مشکلات و اختلالات برنامه پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی با همکاری گروه اشاعه اطلاعات و دانش

در گروه پژوهشی سازماندهی اطلاعات و مدارک نیز 9 مورد زیر در راس کارهاست :

• کنترل و اصلاح نمایه های موضوعی منابع اخلاق اسلامی
• کنترل و اصلاح نمایه های موضوعی منابع کلام جدید
• ادامه نمایه موضوعی آثار امام موسی صدر و کنترل و اصلاح آنها
• ادامه نمایه موضوعی بیانات مقام معظم رهبری و کنترل و اصلاح آنها
• کنترل و اصلاح نمایه های موضوعی منابع معارف مهدوی و در صورت تامین بودجه، ادامه نمایه موضوعی آنها
• نمایه موضوعی منابع تاریخ و سیره اهل بیت علیهم السلام در صورت تصویب نهایی و تخصیص بودجه
• نمایه موضوعی منابع فقه (درفاز اول: مجموعه کتاب جواهر الکلام) در صورت تصویب نهایی و تخصیص بودجه
• ماخذ شناسی و نمایه موضوعی منابع فقه هنر
• ادامه نمایه موضوعی پایان کتابهای اداره نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

در گروه پژوهشی اشاعه اطلاعات و دانش نیز 7 برنامه زیر پیگیری خواهد شد:

• برگزاری کارگاه­های آموزشی پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی و کتابخانه دیجیتال
• ورود به مباحث علم سنجی و تدوین طرح راه اندازی بخش/گروه/سامانه علمی سنجی دفتر تبلیغات اسلامی (تدوین اساسنامه، اهداف، وظایف، ساختار، طرح ها و برنامه ها، چشم اندازها و غیره)
• پیاده­سازی روش­های داده­کاوی و متن کاوی براساس طرحنامه داده کاوی نوین علوم اسلامی (نمایه­زنی ماشینی، موضوع بندی منابع، پیشنهاد اصطلاحات جدید ماشینی و ...)
• طراحی و پیاده‌سازی پلاگین‌های پژوهشی پژوهشگاه در ورد
• توسعه پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی و افزودن قابلیت‌های جدید براساس نیاز پژوهشگران و اعضای هیات علمی
• تکمیل و توسعه کتابخانه دیجیتال و ارائه خدمات پژوهشی به پژوهشگران و اعضای هیات علمی
• ترسیم نقشه دانش حوزه علوم اسلامی براساس اصطلاحنامه و هستی‌شناسی

آیا تعامل با مراکز علمی و پژوهشی نیز در برنامه های پژوهشکده دیده شده است؟

 پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی تا کنون با چندین پژوهشکده پژوهشی در قالب تفاهم نامه یا برگزاری کارگاه‌های آموزشی، ارتباط دوسویه و نظام مند برقرار کرده است. مراکزی مثل معهد المعارف الحکمیه لبنان، موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، پژوهشگاه قوه قضاییه تهران، موسسه موضوع شناسی احکام فقهی، موسسه دایرة المعارف حکمت اصفهان از جمله آخرین مراکزی می‌باشد که با آنها تعاملات علمی برقرار شده است.

آیا فعالیتهای ویژه ای نیز در برنامه های پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی نیز می‌توانید برشمارید؟

بخشی از فعالیتهای این پژوهشکده فراخور نوع ماموریت‌های تعریف شده سازمانی به صورت ویژه می‌باشد که می‌توان به حضور در کمیته علمی نخستین کنفرانس ملی مدیریت منابع اطلاعاتی وب ايران، نشست ویژه با کارگروه اصطلاحنامه کمیسیون نظام اطلاع رسانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، عضویت رسمی در انجمن بین المللی سازماندهی دانش (ایسکو)، حضور فعال در پنجمین نشست کارگروه طرح طبقه بندی علوم در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، عضویت در کمیته ملی سازماندهی اطلاعات و دانش، حضور در نمایشگاه توانمندیهای دستگاه های عضو شورای فرهنگی کشور، معرفی اصطلاحنامه علوم اسلامی در شورای فرهنگی کشور، و حضور در کنسرسیوم صاحبان محتوای ملی به نمایندگی از دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم اشاره نمود.

حضور پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی در نمایشگاه ها و کنگره های علمی را چگونه ارزیابی می‎کنید؟

حضور در نمایشگاه ها و کنگره ها، در جهت معرفی فعالیتهای مراکز پژوهشی و همچنین افزایش سطح تعاملات نقش بسزایی دارد لذا پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی نیز حضور خود را در این عرصه هرساله پررنگ‌تر و فعال‌تر می‌سازد. به طور نمونه در سال  شرکت در نمایشگاه  جی تکس دبی 2017، شرکت در یازدهمین نمایشگاه بین المللی رسانه‌های دیجیتال، شرکت در سومین نمایشگاه دستاورد‌های پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و کسب رتبه برتر، شرکت در نمایشگاه قرآن و عترت استان قم، و بیست و پنجمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم تهران نیز از این موارد است.

مهمترین امتیازاتی که می‌توان در مورد پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی ذکر کرد را بفرمایید.

مواردی مثل راه اندازی نخستین اصطلاحنامه وب پایه جامع علوم اسلامی در سامانه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، درخشش پژوهشکده در نخستین همایش بررسی محتوای ملی در فضای مجازی، نخستین پایگاه پایان نامه های حوزوی بر اساس نظام ارجاعات استاندارد اصطلاحنامه، نخستین ترجمه رسمی استاندارد فراداده‌ای هسته دوبلین در کشور بر روی سایت پژوهشکده، بالاترین رتبه علمی برای اصطلاحنامه های تولیدی پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی در میانگین امتیاز و رعایت استاندارد نحوه ارائه، نخستین نرم افزار کتابشناسي در حوزه کتابخانه ها ویژه تلفن همراه در کشور برای کتابخانه پژوهشکده، فهرست نویسی منابع الکترونیکی بر اساس قواعد استاندارد برای نخستین بار در کشور، نخستین ویکی علوم اسلامی در کشور را می‌توان از این دسته فهرست کرد.